Ik: “Niet goed voor wie?”

Cliënt: “In de eerste plaats voor mijn ouders destijds. De leraren. Mijn omgeving als kind destijds. Ze hadden last van mij. Ik bezorgde ze stress. Ik bracht ze uit balans. Ze hadden geen zin in mijn vragen en werden niet blij van mij. Ik betrok hun stress op mezelf destijds.”

Ik: “Ah ja, wat een zware last heb je gedragen… dat zijn ontwrichtende boodschappen voor een kind. Uit je betekenisverlening begrijp ik het volgende. De zin ‘je bent overenthousiast’ raakte direct aan je basisveiligheid en triggerde je toch al overgestimuleerde overlevingsmechanisme. Horende dat een ander je overenthousiast vond, was voor jou een signaal dat de ander in stress was. En dat is op zich niet het probleem, behalve als je hebt geleerd dat andermans stress voor jou onveilige situaties creëert. Uit die interpretatie én je sensitiviteit ontstond je overlevingsmechanisme: door je af te stemmen op de ander bleef de ander in balans en was jij veilig. Zonder dat je leven werkelijk bedreigd werd, verkeerde je in dat luttele ogenblik in april simpelweg in doodsangst. In de zelfregulatie van de ander had je al op jonge leeftijd geen vertrouwen meer, en dus was je enige optie om jezelf aan te passen en andermans stress te verinnerlijken en om te zetten in schuldgevoel.”

Cliënt: “Ja klopt, dat is het precies. Ik moet me afstemmen op anderen om te overleven. Móest. Gezien mijn geschiedenis was dat ook mijn realiteit als kind. Dissociëren móest ik doen.”

Ik: “Ja, begrijp ik. En nu kun je naar deze stroom van gebeurtenissen ook met compassie kijken.”

Cliënt: “Ja, compassie. Dat is zo mooi. Dat voelt ook eigen. Nu ben ik met diverse veilige, rustige hulpverleners de schadelijkste conditioneringen uit mijn systeem aan het verwijderen. Of het is meer dat ik afstand leer nemen van traumatische beelden en mijn gevoelens durf te voelen. Alles met zachte hand. Zelfzorg voorop.”

Ik: “Doorgaand op die zelfzorg, in je reactie op de uitspraak van destijds zijn naast je pijnlijke ervaringen ook je natuurlijke vermogens te herkennen. Onder overenthousiasme zit enthousiasme, wat zich bijvoorbeeld laat vertalen als vreugde, kracht, aanwezigheid, expressiviteit, levendigheid, zinnelijkheid. Kleur! Gezien het succes van je overlevingsmechanisme ben je overduidelijk zeer goed in staat om je secuur en precies af te stemmen op een ander, een vermogen dat je ook richting jezelf aan het ontwikkelen bent. Iets anders wat hiervoor al aan bod kwam, is de gevoeligheid van jouw lichaam en geest. Je hebt een fijnzinnig waarnemingsvermogen en een emotioneel rijk reservoir. En dat je je een uitspraak zolang kunt herinneren, is wellicht ook te relateren aan een goed ontwikkeld werkgeheugen. Stuk voor stuk prachtige kwaliteiten. Destijds werkten ze belastend en nu komen ze onaangetast onder de pijn vandaan.”

Cliënt: “Oké. Zo heb ik nog nooit naar mijzelf gekeken. Ik voelde mij vooral een beetje stom dat een woord van één man kon blijven hangen. Ik ben niet zo’n fan van het afgezaagde omdenken. Dit is voor mij waardevol, anders leren kijken naar mijzelf. Mensen met de eigenschappen vreugde, kracht, aanwezigheid, expressiviteit, levendigheid, zinnelijkheid spreken mij vaak aan. Wat mooi! Kijk, daar word ik dan – weer – enthousiast van.”

Ik: “Super!! Wat betreft omdenken: omdenken als methode om het denken te verruimen, een ander mentaal perspectief in te nemen, anders te kijken naar dezelfde situatie en daardoor nieuwe dingen te zien, dat kan super behulpzaam zijn. Wie kan daar tegen zijn? Wat echter het geval kan zijn, is dat omdenken wordt ingezet als cognitieve afweer, als rationalisatie zou je kunnen zeggen. Het omdenken verliest dan zijn onschuld als ‘creatieve denkmethode’. Als dieperliggende stress en niet-bewust ervaren emoties de aanleiding waren om te gaan omdenken, dan zal die onderliggende emotionele realiteit door omdenking niet veranderen. Het effect van omdenken of positief denken is in principe tijdelijk, omdat emoties en gevoelens niet kunnen worden omgedácht. Op zichzelf staand kan omdenken dus een prima vorm van cognitieve verwerking zijn, maar in geval van groot of klein trauma kan cognitieve verwerking alleen onderdeel zijn van een integrale benadering. Wat wij zojuist deden, volgt uit een meeromvattende combinatie van helder waarnemen, zacht doorvoelen, scherpe analyse en ja, iets wat je positiviteit kunt noemen. Misschien zou je het positieve neutraliteit kunnen noemen, in de zin van liefde en waarachtigheid als drijfveren. Omdenken of positief denken is een uitvloeisel van de heldere, creatieve denkgeest. Als je die kwaliteit erin herkent, en vanuit eigen wijsheid andere kwaliteiten toevoegt, dan kan omdenken prima als onderdeel worden geïntegreerd, als dat je aanspreekt.

Tot slot, nog een ander perspectief op de feedback van destijds, jouw ‘overenthousiasme’. Met welke vaardigheden of kwaliteiten zou je je enthousiasme nu – desgewenst – kunnen balanceren tot een meer evenwichtige vorm?”

Cliënt: “Mijn spraakvermogen klapte er letterlijk van dicht. Ik begon mij schuldig te voelen en heb niet meer alle vragen gesteld die ik wilde stellen. Ik heb wel proberen uit te leggen waarom ik deze vragen stelde. Het leek erop dat het niet overkwam wat ik probeerde te zeggen. Als ik mij lullig over mijzelf voel word ik ook niet bepaald scherper in mijn argumentatie. Ik geef het dan op. Schriftelijk lukt het me al, maar mondeling wil ik nog leren mijn enthousiasme te onderbouwen met heldere waarnemingen, informatie, beschouwingen, analyses enzovoort.”

Ik: “Een mooie richting, volgens mij ben je goed op weg.”

Cliënt: “Volgens mij ook. Fijn om weer vertrouwen te voelen.”

Bedankt!

Dit dialoogblog is geschreven in samenwerking met de cliënt, waarvoor ik haar graag publiekelijk anoniem wil bedanken.

< Deel 1 lezen

© Tekst Ilona Kuis van Begeleiding in bewustwording | Redactie Alice K. Burridge van Green Writing | Beeld via Unsplash | Stichting Hoogbegaafd!